Фантастыка на ўзроўні рэальнасці

Не так успрымаецца кніга лідскага пісьменіка Уладзіміра Васько “Салаўіная радасць”.

Кампазіцыя аповесці “Горад пад вадой” кампактная. Твор не разбухшы, не цяжкі, як бетонны раствор. Аўтар піша сціснута лаканічна. Сапраўды, у ёй словам цесна, а думкам прасторна. Аповесць, як і ўсе сямнацць апавяданняў будзіць фантазію, уяўленне, ўздымае настрой. Проста хочацца патэлефанаваць Уладзіміру Гаўрылавічу Васько і падзякаваць яго за такі твор, які прынёс маральнае задавальненне. Апавяданні займальна напісаны, зацягваюць у свой вадаварот, ад іх немагчыма адарвацца. І яшчэ адно: пры чытанні твораў Уладзіміра Васько неяк лёгка і светла становіцца на душы. Недарэмна лідская паэтка Ірына Сліўко сказала мне: “Калі ў мяне сумбур на душы, нічога не хочацца рабіць, усё падае з рук, я бяру любую кнігу Уладзіміра Гаўрылавіча, чытаю – і адпускае, становіцца лёгка.

Сапраўды, у аповесці “Горад пад вадой” і іншых апавяданнях, змешчаных у кнізе “Салаўіная радасць” закладзены нейкі дзеючы душэўны зарад.

Сюжэт аповесці развіваецца дынамічна. Галоўны інжынер шклозавода “Камчацкі” Мікалай Казак, беларус, нядзельнай раніцай прагульваецца па беразе Ціхага акіяна і раптам яму прыходзіць у галаву думка: пабудаваць пад вадой шкляны горад. Матэрыяльная база для гэтага ёсць на іх прадпрыемстве. Ён абдумвае ўсе дэталі забудовы: мантаж кватэр на палубе карабля, апусканне іх на дно акіяна з дапамогай крана, падвод па трубах свежага паветра з ляснога масіву, падвод газу, пракладку вуліц, уваход у горад і гэтак далей.

Для ўпэўненасці у сваіх разважаннях Казак выклікае па мабільніку на бераг акіяна галоўнага архітэктара горада Светламорска, таксама беларуса, земляка, Матэйку.

Але вось на першых кроках да здзяйснення задуманага — супраціўленне дырэктара шклозавода Міхалапа: “Казак сеў на крэсла, прыстаўленае да прадаўгаватага століка і адразу пачаў:

• Ігар Сяргеевіч, прыйшла такая ідэя ў галаву: пабудаваць у акіяне пад вадой шкляны горад.
• Перастань мучыцца дурасцю, – адказаў Міхалап. – Мала табе сваёй работы? Маеш карыта пад носам і еш з яго.
• Калі б усе елі з аднаго карыта, то не было б у нас ні Калумбаў, ні Паўзуновых, ні Цыялкоўскіх. Да гэтай пары цягалі б тачкі па гразі. Трэба ж нейкія закіды рабіць і ў бок ад звыклага. Пагоня за навізною – вось на што павінен настройваць сябе чалавек з маладых гадоў. –“Гэты ад свайго не адступіцца, – узважыў Міхалап. – Настырны хлапіна. І як мне астудзіць яго спрыт?”
• І што ты думаеш наша завадское шкло браць? – са злосцю прамовіў Міхалап.
• Анягож. Не ездзіць жа мне па яго за сотні кіламетраў.
• Не дам. Не атрымаецца. Дарэмныя твае намаганні.
• Ну гэта яшчэ паглядзім”

Галоўны герой аповесці Мікалай Казак і не збіраецца адступаць ад задуманнага. Ён ідзе да дырэктара суднарамонтнага завода Ваяхіна і дамаўляецца з ім аб выдзяленні карабля для мантажу кватэр на палубе. Ваяхін зразумеў парыванні Казака і адказаў: “Для мяне тут ніякай праблемы няма. У чарзе на рамонт стаіць нямала суднаў. Вось і буду выдзяляць любое з іх, якое будаўнікам спадабаецца. Кранам таксама могуць карыстацца нашым”. Абрадаваны такой пераканаўчай падтрымкай Ваяхіна, Казак сустракаецца з кіраўніком будаўніча-мантажнай фірмы “Гмах” Блахіным, які таксама станоўча ацаніў памкненні галоўнага інжынера шклозавода. “Ці па плячы вам такая новабудоўля? – запытаў Казак – Нам ўсё па плячы. Мы можам узводзіць дамы хоць са шкла, хоць з золата, хоць з цэглы, хоць з бетона, хоць на дне акіяна, хоць на сушы.” Блахіну быў патрэбны толькі афіцыйны праект кватэр, дамоў, усяго горада. Матэйка разам з праектным бюро начарцілі такі праект і аддалі Казаку.

     Засталося толькі адно: узгадніць пытанне з мэрам Светламорска Стукалавым. І тут зноў асечка. Увогуле Стукалаў прыняў Казака дружалюбна і сказаў, што ён не супраць узвядзення такога горада, тым больш, што Светламорску ўжо няма куды расці.

Аднак, гэтая справа даволі сур’ёзная, і ён павінен яе ўзгадніць з губернатарам Камчаткі Краснапёркіным. Стукалаў прапанаваў Казаку сесць бліжэй і слухаць іх размову. Вось як пра гэта напісана ў аповесці:

     Казак падсунуў сваё крэсла. На тым канцы провада раздаўся бас:

• Слухаю, Максім Георгіевіч
• Тут да мяне, – пачаў Стукалаў, – прыйшоў галоўны інжынер шклозавода з цікавай задумкай – пабудаваць пад вадой на дне акіяна шкляны горад. Ужо і праект ёсць. Просіць нашага дазволу і грашовай дапамогі.
• Ніякіх падводных гарадоў. Хочаце, каб прывялі да крушэння караблёў ці падводных лодак. Хочаце, каб прагрымелі на ўсю Расію. Тут у мяне абівае парогі яшчэ адзін дзівак. Дамагаецца, каб на сопцы пабудавалі дваццаціпавярховы дом і на даху яго ўсталявалі “чортава кола” – во, кажа, добра было б бачна ў далячыні акіяна і аглядаць камчацкі пейзаж. Што гэта? Кампачтка – паўвостраў дзівакоў, ці што? Не выдзяляй яму ні адной капекі і ўвогулле забарані будаўніцтва фантастычнага горада.
• Краснаперкін паклаў трубку.
• -Чуў? – звярнуўся Стукалаў да Казака
• Чуў… Што мне цяпер рабіць?
• Гэта вырашай сам.”

Казак піша пісьмо міністру прамысловасці Расіі Звераву, у якім абгрунтоўвае ўсе нюансы ў неабходнасці пабудовы падводнага горада. Звераў адчуў і зразумеў заклапочаннасць Казака, заняў яго пазіцыю, узгадніў пытанне з урадам і на самалёце  прылятае ў Петрапаўласк-Камчацкі, а адтуль разам з Краснаперкіным прыбываюць у Светламорск. Тут у кабінеце Стукалава іх ужо чакаюць Казак, Матэйка, Ваяхін, Блахін, Міхалап ну і сам Стукалаў.

Звераў прамовіў “Рускія заўсёды былі першапраходцамі, яны праклалі паўночны марскі шлях, адкрылі Антарктыду і шэраг астравоў у Ціхім і Паўночна-Ледавітым акіянах, асвоілі Новую Зямлю, першымі пабывалі ў космасе. І тут мы таксама павінны быць першапраходцамі. Хвала Казаку, што ён выношвае ў сваёй галаве такую ідэю – будаўніцтва падводных гарадоў”. У душы Казака заспявалі салавейчыкі. Недарэмна, мабыць, Улдаздімір Васько назваў сваю кнігу “Салаўіная радасць”. Горад пачаў узводзіцца і за тры гады быў пабудаваны.

Такая ў агульных рысах сюжэтная лінія аповесці. Канешне, каб пранікнуцца яе духам, патрэбна прачытаць яе ўсю. Яна змешчана ў чацвертым нумары часопіса “Полымя” за 2024 год і ў кнізе “Салаўіная радасць”. І тое, і другое ёсць у бібліятэках нашага горада.

Галіна Курбыка,

бібліёграф Лідскай раённай бібліятэкі імя Янкі Купалы.

Васько, У.Г. Салаўіная радасць: проза, вершы, байкі / Уладзімір Васько. – Ліда: Лідская друкарня, 2024. – 262 с.